Proces: Wat, wanneer en hoe?

Beeldtitel:
Medezeggenschap en belang van de arbeidsvoorwaarde pensioen

Een hele goeie dag. Mijn naam is Saskia de Zwaan en ik ben projectleider van het informatieplatform Werken aan ons pensioen. Dit is een microlearing en die is bedoeld voor ondernemingsraden en gaat over de rol van de medezeggenschap van ondernemingsraden bij de wijziging van de arbeidsvoorwaarde pensioen. 

Beeldtitel:
Inhoud

Wil ik je graag eerst meenemen naar de basis: het Nederlandse pensioenstelsel. Die bestaat uit drie pijlers. De eerste pijler is de overheid. De tweede is wat is geregeld via de werkgever. En de derde is wat je doet in privé. Nou denkt iedereen bij het pensioen vaak aan ouderdom. En dat is ook zo. Het gaat ook om een oudedagsvoorziening. Je spaart voor het inkomen als je straks niet meer hoeft te werken. Maar het gaat niet alleen over ouderdom. Het gaat ook over overlijden. Als jij zo onfortuinlijk bent om onder een bus te lopen, wat betekent dat dan voor je nabestaanden? Hoe zitten die er dan bij? Maar ook arbeidsongeschiktheid? Wel eens over nagedacht of je pensioen opbouwt voor je oudedag op het moment dat je arbeidsongeschikt bent? Dat zijn de drie pijlers en dat omvat de pensioenregeling. Misschien hebben jullie het al wel gemerkt, er is een nieuwe pensioenwet in werking getreden op 1 juli 2023. Deze pensioenwet, die brengt wijzigingen aan in de tweede pijler. Dus de pensioenregeling bij de werkgever. Deze pensioenregelingen, voor alle Nederlandse pensioenregelingen in deze tweede pijler, die gaan wijzigen. Dus ook die van jullie. En daar zit de rol van de ondernemingsraad.

Beeldtitel:
Pensioen is belangrijk

Pensioen is belangrijk. En dat zegt iedereen ook steeds. Pensioen is belangrijk. Maar wat bedoelen we daar nou eigenlijk mee? Waarom is het belangrijk? Nou, om te beginnen werkt de gemiddelde Nederlander één dag in de week voor zijn of haar pensioen. Tel dat eens op in je hoofd. Hoeveel dagen zijn dat dan precies, dat je werkt voor je oudedag? Maar ook als we het even omzetten in cijfers. Dat zie je hier in beeld. Dan zie je dat in de ene kolom staat het totale vermogen van een Nederlands huishouden in de verschillende jaren. En daarnaast staat welk onderdeel van de totale vermogen nou het pensioenvermogen is. En dan zie je dat meer dan de helft van het totale vermogen van de gemiddelde Nederlander in de tien jaar voor pensioen gericht gespaard is voor pensioen. Het staat alleen niet op je eigen bankrekening. Het gaat dus om een ontzettend groot bedrag. Meer dan de helft van wat je in totaal bezit. Dat gaat wijzigen. En dat wil niet zeggen dat iedereen dat bedrag heeft gespaard. Het gaat om de gemiddelde Nederlander. Dus er zijn diegenen die er veel meer hebben. Maar er zijn ook Nederlanders, jij misschien wel als echte pechvogel, die daar helemaal niks hebben zitten. Dit gaat om het gemiddelde. Dus het is ontzettend belangrijk dat je daar naar kijkt. Want dit zijn de bedragen waar het om gaat. Dan is het daarna goed om te beseffen dat deze bedragen zien op het ouderdomspensioen. Maar zoals ik net in het begin al aangaf, bestaat pensioen uit meer. Het bestaat ook uit nabestaandenpensioen. En wat gebeurt er nu eigenlijk? Wat is er geregeld voor jouw nabestaanden op het moment dat je komt te overlijden? Kunnen ze dan in hun huis blijven wonen? Of hebben ze alleen al een hele emotioneel lastige periode omdat jij bent vertrokken? Maar moeten ze daarna ook nog vertrekken uit het huis waar jullie zoveel fijne herinneringen hebben gehad? Het is geen onderwerp waar mensen graag aan denken, maar het is wel ontzettend belangrijk om het te doen. 

Beeldtitel:
Nabestaandenpensioen

Dan is het niet alleen belangrijk dat er een nabestaandenpensioen is, even zo belangrijk is hoe hoog dat nabestaandenpensioen is. Vergelijk het met een brandverzekering. Op moment dat je een brandverzekering hebt afgesloten en je huis brandt compleet af, dan maakt het nogal een verschil of je op dat moment 10.000 euro krijgt of 100.000 euro. Dat is bij een nabestaandenpensioen net zo.

Beeldtitel:
Hoe te starten

En denk: ‘Leuk, hoe begin ik nou. Hoe nou te starten?’ Nou is iedere onderneming anders. Iedere regeling is uniek. Iedere bedrijfssituatie is uniek. Maar over het algemeen zijn de hoofdvragen over hoe te starten en welke dingen je moet doen, die zijn over het algemeen hetzelfde. Wat je hier in beeld ziet is een overzicht van de verschillende stappen, onderverdeeld in drie onderdelen. Eerste deel is het proces. Het tweede deel is inhoud en het derde onderdeel is de relatie. Laten we beginnen met het proces. Wat kan je nu eigenlijk allemaal doen als ondernemingsraad? Welke vragen kun je je daarbij afstellen? De eerste vraag is: wat is nu eigenlijk de rol van de ondernemingsraad? Wat is de omvang van de rol van de ondernemingsraad? Hierbij is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen het wel of niet betrokken zijn van vakbonden. Is er een verplichtstelling? Zijn de vakbonden die daar afspraken over hebben gemaakt. Dan zal je rol beperkter zijn dan in geval dat niet is en de ondernemingsraad instemmingsplichtig is. Is het nu zo dat je helemaal geen rol hebt op het moment dat de vakbonden actief zijn? Dat is nee. Je hebt altijd een rol. Ten eerste is de informatievoorziening ontzettend belangrijk. En ten tweede kun je altijd wat extra's afspreken. De afspraken die zijn vaak een minimum. Dus op het moment dat daar wat is afgesproken en jij wil wat meer, stel bijvoorbeeld een ANW-hiaatverzekering of een accidentregeling, Dan kan dat gewoon. En dan kan de ondernemingsraad dat gewoon vrijuit bespreken en regelen, bovenop de afspraken de zijn gemaakt door de sociale partners, dan wel de vakbonden. Zijn er geen sociale partners of vakbonden? Dan heb je dus een volledige rol. Dat betekent dat iedere wijziging van pensioenovereenkomst instemmingsplichtig is en breekt er voor ondernemingsraden een belangrijke tijd aan. Dat brengt ons eigenlijk bij het tweede bolletje op de lijn. En het tweede bolletje dat gaat over de capaciteiten en de continuïteit. Hoe ga je dit nu doen met de ondernemingsraad? Met hoeveel ben je? Heb je genoeg tijd? Wie gaat het doen? Ga je het met z'n allen doen? Ga je het verdelen? Is er één iemand die het gaat trekken? Zijn er in de tussentijd verkiezingen en wanneer zijn die dan? Dat zijn zaken, als je zo’n traject ingaat, om van tevoren te kijken waar lopen we tegenaan en hoe gaan we dit doen? Komen we bij het derde bolletje: de scholing. Wat ga je daar doen als ondernemingsraad? Huur je een een deskundige? Vierde bolletje. Of ga je zelf ook kennis verwerven? Er zijn heel veel cursussen en workshops waar je naartoe kan gaan. Of kies je ervoor om dat niet te doen? Is daar een budget voor? Hetzelfde geldt ook voor de deskundigen. Wil je dezelfde deskundige als je werkgever of zeg je: ‘Nee, we hebben toch op sommige punten tegengestelde belangen en een eigen deskundige is beter.’ Dit zijn allemaal punten waar je niet pensioenkennis voor nodig hebt om de eerste stapjes te zetten in het pensioentraject op weg naar een nieuwe pensioenregeling onder het nieuwe pensioenstelsel.

Beeldtitel:
Inhoud

Dan het tweede onderdeel van de totale procesplaat. Het onderwerp: inhoud. Klinkt al meer pensioenachtig, maar ook dat zal nog meevallen. Het eerste bolletje wat je daar ziet is: wat is nu eigenlijk het startpunt? Wat heb je nu? Hoe is het nu geregeld? Waar is het ondergebracht? Hoeveel ouderdomspensioen bouw je nu op? Is er een nabestaandenpensioenregeling? Wat is er geregeld bij arbeidsongeschiktheid? Maar misschien ook wel de vraag: hoe is dat tot stand gekomen? Wellicht zijn er nog notulen van de vorige ondernemingsraad en kun je kijken van wat waren de knelpunten? Waarom is hiervoor gekozen? Allemaal hele relevante informatie. En om een voorstel, een nieuwe pensioenregeling te kunnen beoordelen, kan je dat alleen maar doen als je die kan afzetten tegen de huidige pensioenregeling. Vervolgens de vraag: welke keuzes moet ik nu maken? Deze is wat minder algemeen, want dat hangt ervan af of je regeling is ondergebracht bij een pensioenfonds, bij een verzekeraar of bij een PPI. Maar op hoofdlijnen zullen nog steeds de vragen zijn: waar wil ik die nieuwe pensioenregeling onderbrengen? Hoe wil ik dat het ouderdomspensioen eruitziet? Hoe moet het nabestaandenpensioen worden ingericht? Welk percentage van het pensioengevendsalaris is dat? Maar ook: willen we een ANW-hiaatverzekering? Dus, welke keuzes moeten er worden gemaakt? En hierbij is het handig om lijstjes die veel op internet te vinden zijn en ook op Werken aan ons pensioen of bij je pensioendeskundige na te vragen. En dan heb je de laatste. Dat is de pensioenvisie. En dat klinkt wat algemener, maar eigenlijk valt het wel mee. Dat is dat je gaat kijken naar de uitgangspunten waar je nu eigenlijk aan wil toetsen. Als de werkgever straks met een voorstel komt, wat zijn dan de kaders waar jij naar wil kijken? Op moment dat-ie komt en je hebt daar van tevoren over nagedacht als ondernemingsraad, bijvoorbeeld: Wat moet het ouderdomspensioen zijn? Wat ik net al zei. Maar ook: Wat zijn reële afspraken? Hè, ik heb kinderen. En als die tegen mij zeggen van: ‘Ja, ik wil een ijsje en ik wil een lolly en ik wil ook een Snicker.’ Dan zeg ik: Je moet kiezen. Nou, ik gok zomaar dat dat bij de werkgever ook zo gaat. Als je zegt: ‘Ik wil extra vakantiedagen en ik wil een opslag op het loon en die verdubbeling van mijn pensioen lijkt me ook wel aardig.’ Dan loop je een kans dat het niet allemaal uit diezelfde loonruimte komt. Dus hoe zit dat? En daar heb je ook je achterban bij nodig. Hoe kijkt je achterban daar naar? Ja, de verdeling van de pensioenpremie is vaak fifty-fifty. Zijn jouw collega's bereid om een stukje netto loon wat ze nu wel krijgen in te leveren voor een betere pensioenvoorziening? Uiteindelijk is het allemaal wegen. Het moeten reële afspraken zijn. Als je daar naar kijkt en je zet dat onder elkaar, dan kan je gaan kijken: wat is de pensioenvisie? En daarbij kan je nog onderscheid maken tussen de pensioenvisie nu, waar gaan we op toetsen? Bijvoorbeeld: hij mag niet slechter worden, de nieuwe regeling, dan wat we nu hebben. En de pensioenvisie later. Dat je naar later kijkt en denkt: ‘Oké, het pensioen is nog niet helemaal hoe we het willen hebben. We begrijpen dat er niet in één keer een bakje met geld staat, maar laten we ergens naartoe werken.’ Dus dat is de pensioenvisie en daarmee ook het tweede stukje op weg naar het proces van de inhoud. 

Beeldtitel:
De relatie

Dan komen we bij het laatste onderdeel: de relatie. Je opereert als ondernemingsraad niet in een vacuüm. Je hebt te maken met je achterban en je hebt te maken met de werkgever. En die zal je mee moeten nemen. Uiteindelijk moet er draagvlak zijn voor wat jij beslist. En hoe ga je dat nou doen? Hoe ga je de achterban meenemen? Hoe plan je een gesprek in met de werkgever? En een derde aspect is als je gaat kijken van hoeveel tijd is daar nou voor nodig? Hoe zit de werkgever erin? Hoe zit de achterban daarin? De medewerkers? Hoeveel bijeenkomsten? Hoe zie ik dat tijdpad lopen? Als je dat gaat afzetten tegen het tijdpad wat in de wet wordt aangegeven. Want ook dat tijdpad geldt. En misschien heb je wel in het nieuws gehoord van ja, het is weer met een jaar uitgesteld, dus 2028. Maar vergis je niet dat dat een uiterste datum is. Dat is de uiterste datum dat alle pensioenregelingen in Nederland over moeten. De arbeidsvoorwaardelijke fase, de fase waarin de werkgever met de werknemers en de werknemersvertegenwoordiging overlegt, moet al veel eerder afgerond zijn. Het moment dat je een pensioenregeling hebt of een pensioenregeling hebt ondergebracht bij een pensioenfonds, dan moet dit al geregeld zijn voor 1 januari 2025. Dat is dus iets meer dan een jaar. Op het moment dat je je pensioenregeling hebt ondergebracht bij een verzekeraar of een PPI, dan is het tot 1 oktober 2027. Klinkt al veel langer. En als ik iets niet zo leuk vind, heb ik ook altijd de neiging om het een klein beetje naar voren te schuiven. Ook daar kan je niet zo lang wachten. En waarom niet? Omdat het een natuurlijk moment is om over te gaan naar het nieuwe stelsel op het moment dat je huidige contract afloopt. En dat kan dus ook zijn in 2024 of in 2025. Dus als je dan even terugdenkt aan het vorige bolletje, blokje inhoud: wat is je startpunt, hoe zit het nu? Kijk daarbij dan ook even naar de einddatum van je contract, zodat je vervolgens je tijdpad kan gaan inrichten. Wanneer moet ik starten? Hoeveel tijd heb ik nodig? En ga in overleg met de werkgever. Aan de hand van deze procesplaat die ik aan het begin liet zien die we stukje voor stukje hebben behandeld, kom je tot een heleboel vragen die je kan hebben. Op deze plaat, die je hier ziet, zie je alle onderwerpen die je in een eerste gesprek met de werkgever kan gaan bespreken. Hoe kijk je daar tegenaan? Hoe ziet hij het tijdpad? Vindt hij het ook belangrijk? Wil je scholing? Et cetera, et cetera. Begin op die manier en dan zal je zien dat ook al denk je dat pensioen ingewikkeld is en dat het niks voor jou is, dat die eerste stappen vrij eenvoudig zijn. En dat er daarna een adviseur zal komen om je te helpen. Want uiteindelijk heeft iedereen, ook je werkgever, een adviseur nodig om de nieuwe pensioenregeling naast de huidige pensioenregeling te zetten en te kijken wat daar uitkomt. Voor meer handige tips verwijs ik graag door naar Werken aan ons pensioen. Daar hebben we verschillende schema's op gezet en proberen we jullie te helpen in de eerste stappen op weg naar: van de huidige pensioenregeling naar de nieuwe pensioenregeling. Hartelijk dank voor het kijken en graag tot ziens.

Eindleader:
Meer informatie? 
Kijk op werkenaanonspensioen.nl